Celem utworzenia metody kognitywnej było przede wszystkim polepszenie
i zmiana nie w każdej chwili zadowalających elementów metody audiolingwalnej, wynikiem czego metoda kognitywna stała się zaprzeczeniem audiolingwalnego sposobu nauczania. Powstała ona w latach siedemdziesiątych. Bazą dla niej była teoria Chomskiego. Metoda kognitywna zakładała, że uczący się powinien przede wszystkim rozumieć język i tworzyć samodzielnie nowe zdania, których nigdy przedtem nie słyszał, nie powtarzał i nie zapamiętywał. Celem tej metody było wykształcenie tak zwanej kompetencji językowej. Kompetencja taka pozwalała, za pomocą pewnej, skończonej liczby reguł gramatycznych, rozumieć i samodzielnie tworzyć w języku obcym nieskończenie kilka poprawnych zdań. Uczeń dążył do osiągnięcia tej kompetencji poprzez kontakt z językiem obcym w przypadku naturalnej, za radą prób i błędów. Poprzez próby udane i nieudane uczeń stopniowo zbliżał się do normy językowej. Język w tej metodzie traktowany był jako kod. Z elementów owego programu uczeń układa całość. W odróżnieniu od audiolinwalnej, metoda kognitywna kładła duży nacisk na nauczanie idiograficzne, natomiast nie do końca mogła sprecyzować miejsce gramatyki w nauczaniu.
