Peirce; rozgranicza „cechy materialne”(signifiant) każdego znaku i jego bezpośredni interpretant (signifie), różnica pomiędzy nimi pozwala wyodrębnić 3 podstawowe rodzaje znaków (w jego terminologii „reprezentamenów”). Znak może być związany w trojaki sposób z przedmiotem:
1. ikona (gr. eikon – obraz);- przez podobieństwo do przedmiotu. Działanie ikony opiera się na rzeczywistym podobieństwie między jej signifiant i signifie, np. między przedstawieniem zwierzęcia i zwierzęciem przedstawionym (pierwsze ma wartość drugiego). Wizualny fonet lub jakiś inny podlegający percepcji wizerunek oznaczonego przedmiotu. Znak ikoniczny jest potrzebny do przedmiotu, który reprezenuje.
2. indeks – przez realny związek. Funkcjonowanie indeksu opiera się przede wszystkim na realnej, rzeczywistej zależności między signifiant i signifie, np. dym jest indeksem ognia, przysłowiowa mądrość, że nie ma dymu bez ognia pozwala każdej osobie interpretującej dym wnioskować o istnieniu ognia, bez względu na to czy został on zapalony z zamiarem zwrócenia czyjejś uwagi czy nie (np. przyspieszenie pulsu uważane za prawdopodobny objaw podwyższonej temperatury również jest indeksem). Indeks wskazuje na coś, co znajduje się w bezpośredniej jego bliskości, zgodnie z etymologią łacińskiego indeks – palec wskazujący.
3. symbol (gr. symeolon – znak rozpoznawczy) – przez związek konwencjonalny. Funkcjonowanie symbolu opiera się na ustanowionej, wyuczonej zależności między signifiant i signifie, związek zasadza się tu na tym, że tworzy regułę i nie zależy ani od podobieństwa lub jego braku, ani od jakiegokolwiek rzeczywistego powiązania; ten, kto interpretuje symbol musi koniecznie znać ową konwencjonalną regułę, gdyż tylko i wyłącznie dzięki niej znak można w ogóle zinterpretować
Pierce uważa, że podział na rodzaje wynika jedynie z przewagi cech jednego z czynników. Najdoskonalsze są te znaki, w których charakter ikoniczny, wskazujący i symboliczny zostały wymienione w równych proporcjach. Wg Peirce’a; nie ma czystych znaków, tak jak nie ma znaków pozbawionych wskazywania
ZNAKI IKONICZNE:
Odpowiedniość jaka zachodzi między signifiant i signifie pozwala wyróżnić dwie podklasy znaków ikonicznych:
1. obrazy; signifiant reprezentuje „proste jakości” signifie
2. diagramy; ważne u Peirce’a; są „prawdziwe ikonicznie”, stanowią w naturalny sposób analogię do rzeczy przedstawionej; podobieństwo między signifiant i signifie dotyczy „tylko relacji miedzy ich częściami”, ikona relacyjna, której swoją rolę pozwalają odgrywać konwencje. Przykładem diagramu może być równanie algebraiczne, para prostokątów ilustrujących porównanie produkcji stali w USA i Rosji.
Byt ikony należy do minionego doświadczenia, istnieje ona tylko jako symbol w umyśle.
Ikona relacyjna – podobieństwo opiera się tu na podobieństwie relacji, podważa ona arbitralność i de Saussurowski pogląd o arbiralności znaku. Przykład: mama-baba-tata-dada : bliskość fonologiczna odpowiada bliskości relacyjnej.
SYMBOL
Prawdziwym symbolem jest tylko symbol mający ogólne znaczenie.
Istnienie symbolu opiera się na rzeczywistym fakcie, wywrze ona wpływ na myśl i zachowanie interpretatora.
Wg Peirce’a; „symbol może zawierać ikonę lub indeks” (lub jedno i drugie jednocześnie) i to powinno się stać nowymi obszarami badań w językoznawstwie; ikoniczny i indeksowy składnik symboli słownych był zbyt często niedoceniany lub wręcz niedostrzegany: „prawdziwym symbolem jest jedynie symbol mający ogólne znaczenie” a to znaczenie z kolei może być tylko symbolem ponieważ omne symbolum de symbolo; symbol nie tylko nie może oznaczać żadnej pojedynczej rzeczy, a oznacza w sposób konieczny rodzaj rzeczy, ale on sam jest rodzajem a nie pojedynczą rzeczą; symbol (np. Wyraz) jest „ogólną regułą”, która wypełnia swoją funkcję poprzez różne poszczególne przypadki do których się stosuje, a jego repliki, wypowiedziane lub napisane należą właśnie do kategorii rzeczy; choć wcielenia wyrazu mogą być bardzo różne, pozostaje on jednak we wszystkich użyciach „jednym i tym samym wyrazem”; jedynie te znaki, w których dominuje wartość symboliczna mogą tworzyć zdania dzięki temu, że mają znaczenie ogólne, natomiast „ikony i indeksy niczego nie twierdzą”
Byt ikony należy do naszego minionego doświadczenia (ikona tylko jako obraz w umyśle), istnienie indeksu jest doświadczeniem teraźniejszym, a istnienie symbolu zasadza się na rzeczywistym fakcie, że coś co na pewno zostanie poznane w doświadczeniach, jeżeli zostaną spełnione pewne warunki: tzn. symbol wywrze wpływ na myśl i zachowanie swojego interpretatora. Każdy wyraz i zdanie i książka jest symbolem. Wartość symboli stanowi to, że ma on służyć racjonalizacji myślenia i zachowania oraz umożliwiać nam przepowiadanie przyszłości.
