Transformacja społeczna, widoczna w sytuacji upadku grodów ruskich; na Rusi ośrodki miejskie funkcjonowały na zasadzie greckich polis, nie było jednego, odgórnego prawa. W Polsce natomiast wszystkie miasta lokowano na prawie magdeburskim- prawie każde miasto posiadało burmistrza, sądy grodzkie, monopol na rzemiosło i handel, aglomeracje ustalały ceny płodów rolnych co powodowało konflikt między wsią a miastem; Frycz Modrzewski zauważył, że konflikt ten jest destrukcyjny dla obu stron; uważał, że to wsie zostały matkami miast.
Grody ruskie, którym narzucono zachodni system, nie wytrzymały transformacji, na ich podwalinach powstawały ośrodki miejskie lokowane na nieomalże magdeburskim, choćby z inną niż poprzednio społecznością; księstwa zamieniono na województwa, a książąt mianowano wojewodami, którzy w większości wypadków pozostali w spersonalizowanych wiejskich posiadłościach; w aglomeracjach zamieszkali Polacy i Niemcy, zatem to oni zasiadali w radach miejskich i sądach; znaczącą grupą zamieszkującą aglomeracje byli także Żydzi, których liczebność w Polsce była duża od momentu wypędzenia ich z Hiszpanii; ok. roku 1340 proces ten rozpoczęto na ziemiach ruskich wcielonych do księstwa polskiego, zapoczątkowany przez Kazimierza Wielkiego; na Litwie proces ten miał miejsce ok. 100 lat później.