Zachodnie wzorce cywilizacyjne przejmowane zostały w celach wzmocnienia obronności państwa, dlatego wszystkie reformy rozpoczęto od zmodernizowania i przekształcenia struktur wojska. Została utworzona zawodowa armia (do tej pory jej role pełniła pomiestna policja). Starano się zbudować przemysł państwowy w oparciu o naturalne złoża surowców, początkowo przy pomocy specjalistów z zachodu. Powstawały huty i manufaktury , a dodatkowo ośrodki przemysłowe – trzy najbardziej istotne zlokalizowane w okolicach Uralu, Tuła i Moskwy.
W tym czasie napływa do państwa moskiewskiego wielu obcokrajowców, zwłaszcza protestantów, którzy budowali spersonalizowane kościoły. dochodziło między nimi do sporów i kłótni. W związku z tym patriarcha poprosił cara, ażeby ten utworzył dla protestantów specjalną dzielnicę pod Moskwą. powstała tzw. Niemiecka słoboda za rzeką Janzą. Powstała w ten metodę enklawa obcokrajowców, którzy nie potrafili zaadoptować się w państwie moskiewskim. W tej dzielnicy wychował się Piotr I. Bojarskie dzieci (Golicynowie, Naryszkinowie) uczyły się w szkołach jezuickich.
