Podstawowymi aktami prawnymi, które zawierają regulacje na temat gospodarki finansowej samorządu lokalnego są: Konstytucja RP, ustawa o finansach publicznych (DzU. 2009 nr 157 poz. 1240) , a oprócz tego ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (DzU nr 203 z 2003 poz. 1966). Odrębne ustawy określają zasady wspierania przez państwo rozwoju regionalnego, przykładowo ustawa z dnia 12 maja 200o roku, z późniejszymi zmianami (DzU.00.48.550).
Artykuł 167 Konstytucji RP zapewnia samorządowi lokalnemu samodzielność finansową, która polega na wyposażeniu go w korzyści publiczne, odpowiednie do przypadających mu funkcji (Art. 167 ust. l). Posiada on także prawo do ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie ustalonym przez ustawę (Art. 168). Ponadto nad jednostkami samorządu terytorialnego Konstytucja ustanawia organ nadzorczy w postaci regionalnych izb obrachunkowych, których zadaniem jest kontrolowanie samorządu w zakresie spraw majątkowych (Art. 171 ust. 2).
Podstawą gospodarki finansowej jednostki samorządu terytorialnego jest budżet, czyli roczny plan zarobków i wydatków oraz przychodów i rozchodów tej jednostki, który uchwalany jest w formie uchwały budżetowej. Uchwała ta stanowi podstawę gospodarki finansowej jednostki samorządu terytorialnego w roku budżetowym. Zawiera także plany przychodów i wydatków zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych i funduszy celowych , a dodatkowo dochodów prywatnych jednostek budżetowych.
