Przejawiają się w regulowaniu form aktywności człowieka, lotto nastraja do podróży, czas, klimaty – zewnętrzne oblicze. Różnice rasowe nie upoważniają do wartościowania ras. Każda kultura to efekt realizowania się idei absolutnej.
Zasługą Hegla – kultura choć jednolita składa się z aspektów i przyczynia się do uniwersalizacji myślenia.
W XVIII w. kulturologia staje się odrębną dyscypliną naukową, wartą osobnego potraktowania. Wtedy upowszechniła się świadomość, że kultura to wolność człowieka. Do obiegu humanistycznego wprowadzone są określenia związane z dostrzeganiem różnych aspektów, Nazwy osobnych dziedzin kultury. Dostrzeżono, że kultura choć jest całością jest złożona. Kultura i cywilizacja to dwie przeciwstawne wykluczające się sfery. Kultura to naturalność, ograniczoność zachowań. Dostrzeżono mit jako refleksję historiozoficzną – ważny materiał pozwalający rozważać reguły. Dostrzeżono rolę państwa w literaturze – państwo to jeden warunków w kulturze.
MYŚL MARKSISTOWSKA
Przez długi czas była jedyna i akceptowana. „Kapitał” K. Marksa, „Wprowadzenie do krytyki ekonomii politycznej” „Dialektyka przyrody” „pochodzenie rodziny, własności prywatnej i państwa” F. Engels, Marks i Engels „Ideologia niemiecka”.
Punktem wyjścia jest stwierdzenie że człowiek to istota aktywna, przekształcająca środowisko na obraz i swoje podobieństwo. Praktyka społeczna – udoskonalenie materialnych warunków. Nie ma prawdy absolutnej, prawdą jest to co zostanie zweryfikowane.
W filozofii marksistowskiej, w materializmie historycznym ważne znaczenie ma rozróżnienie 2 pojęć: MATERIALNA BAZA (warunki ekonomiczne) i IDEOLOGICZNEJ NADBUDOWY (ideologiczne koncepcje, prawo, religia, to co służy utrzymaniu status quo).
W teorii ekonomicznej ważny jest antagonizm – właściciele środków produkcji i proletariat. Bardzo ważny jest zysk. Nadbudowa co cały zestaw norm prawnych.
Istotne jest wskazanie że proces historyczny to dialektyczne napięcie. Siły wytwórcze rozwijają się szybciej, często są nieadekwatne. Napięcie to prowadzi do rewolucji skoków jakościowych. Diagnoza stanu bazy materialnej – pierwotna jest materia a duch to zjawisko wtórne, drugorzędne.
Nie można wskazać czym jest kultura jeśli nie zdefiniujemy czym jest praca. Praca jest to forma produkcji, kultura obejmuje całą sferę aktywności ludzkiej. Marksiści posługiwali się pojęciem arte factu – produkt. Tonie tylko dzieła sztuki ale także są to narzędzia wykorzystywane w procesie pracy, wzorce porozumiewania się, style zachowania, wszystko powstaje w związku z pracą. Sfera kulturalna obejmuje rzeczywistość materialną (kultura materialna). K. Marks powtarza myśl Hegla: tylko w kulturze jest tożsamość i różnorodność zachowań. Kultura to spoiwo, idea, myśl przewodnia. Człowiek to przedmiot procesu historycznego, to ludzie zmieniają kulturę. Kultura mówi człowiekowi, że to on jest siłą sprawczą, w trakcie następuje również rozwój człowieka.
Różnica między człowiekiem a zwierzęciem wyraża się poprzez kulturę, człowiek inaczej zachowuje się wobec przyrody, zwierzę korzysta z wytworów przyrody. Człowiek sam produkuje środki produkcji aby móc przekształcać świat. Tworzenie narzędzi to sposób doskonalenia się człowieka, produkuje on takie narzędzia, które zmieniają go w istotę społeczną. To praca różni człowieka od zwierzęcia. Praca to rozumna i świadoma działalność, u zwierząt jest to instynkt.
Dostrzega się różnice wynikające z charakteru pracy. Inna jest relacja elementów produktywnych i nieproduktywnych. W produkcji materialnej relacje między ludźmi są zapośredniczone przez przedmioty. Humanizacja sfery społecznej w pracy duchowej. W produkcji materialnej wartość produktu zależy od jego unikalności, inny jest sposób powstawania produktu. W myśleniu marksistów o kulturze pojawia się próba wskazania, że relacje materialne istnieją ale nie są absolutne.
FRYDERYK NIETZSCHE 1844 – 1900 jego pogląd był inspirujący dla przedstawienia modernizmu europejskiego, „Tako rzecze Zaratustra” „Narodziny tragedii z ducha muzyki”, „Wiedza radosna”, „Po tamtej stronie dobra i zła” „Ecce homo”, „Antychryst”, ”Zmierzch Bogów”.
Kultura to czynnik negatywny, oznacza regres i upadek. europejskie społeczeństwo znalazło się w stanie kryzysu, brak było warunków rozwoju. Kultura to jedność stylu artystycznego. Społeczności znajdują się w stanie rozkładu, ludzie odeszli od myślenia mitycznego. Nie ma jednej nauki, sztuki; rozpowszechnienie kultury prowadzi do upadku człowieka.
Nadczłowiek przekracza założenia filisterskiego (doraźne korzyści) społeczeństwa. Ludzie uprawiają dziedziny kultury z pobudek niskich. Współczesna kultura to rozmnożenie się mało ambitnych jednostek, kultury nie może opanować każdy, ten kto jest zdolny do samopoznania. Tylko wtedy wchodzi w świat kultury. Człowiek powinien dostrzegać swoje ograniczenia i je przekraczać. Taką zdolność daje człowiekowi miłość (droga do samopoznania). Człowiek kulturalny pojawi wtedy gdy u jednostki zrodzi się poczucie nienawiści samego siebie. Gdy człowiek zdoła wytworzyć możliwość spojrzenia we własne wnętrze. Kultura to sfera dla nielicznych wybranych, wymaga walki. Większość ludzi ceni kulturę z niskich pobudek. Zniszczenie kultury to rezultat wiedzy. Kiedyś chrześcijaństwo to było czyste dążenie do kultury, chciało aby świętym został każdy. W „Narodzinach tragedii” Nietzsche posłużył się pierwiastkiem apolińskim i dionizyjskim. Ten pierwszy wyraża się w zdolności do tworzenia fikcji, realizuje zasadę principium individuacionis. Dionizyjski wyraża się w liryce muzyce (nie naśladuje żadnych dźwięków). Stawia na więzi nieformalne, nieemocjonalne, dionizyjski to postawa destrukcyjna, rozbija i niszczy granice własnego ja.
