FILOZOFIA KULTURY W 3 9 III 2006
MYŚL XVII / XVIII WIEKU
FRANCISCO BACON 1561- 1621, „New organom”, „Nowa Atlantyda”, kultura nie jest tylko uprawą dusza, ale także przekształceniem i podporządkowaniem roli człowiekowi sił przyrody.
Kultura Europy przeszła przez 3 etapy rozwoju, kultura Europy średniowiecznej – stadium przejściowe; sztuka to każda wiedza praktyczna służąca ujarzmianiu przyrody;
Te trzy etapy to:
Kultura starożytnej Grecji;
Kultura starożytnego Rzymu;
Europejska kultura nowożytna;
Wiedza to nić która łączy różne kultury. Rozwój kultury jest kompromisem między tradycją a nowoczesnością. Bogactwo kultury przeszłości jest podstawą obecnej kultury. Bacon dostrzega że w kulturze są sprzeczności, wytwory kult. Mogą być wykorzystywane przeciw jej twórcom. Kultura może prowadzić do zepsucia obyczaju, może ograniczać i zniewalać człowieka. Dobrze funkcjonująca kultura jest niemożliwa bez wolności, prawdziwa kultura jest możliwa gdy człowiek w sposób nieskrępowany może ją uprawiać. Nowożytna nauka zakładała że możliwe jest poznanie wielkich zasobów wiedzy przez autonomicznego twórcę. Uprawianie nauki nie jest działalnością scholastyczną.
THOMAS HOBES 1588- 1679 „Lewiatan” Hobes uznaje państwo za element, produkt, instrument kultury. Interesowały go prawidłowości w rozwoju kultury. Historia państwa = historia kultury.
Wyodrębnił 3 typy państw (w zależności do kogo należy władza):
Monarchia (tyrania)
Demokracja
Arystokracja (oligarchia)
Państwo pojawia się gdy rodzaj ludzki osiąga pewien stan świadomości, moment krytyczny. Ludzie dochodzą do wniosku, że tylko obecność stałej instytucji przymusu pozwala przerwać stan agresji między jednostkami. „Wojna wszystkich przeciw wszystkim”, inaczej społeczeństwo rozpadnie się. Ludzie odwołują się w swych wyborach do egoizmu, dlatego godzą się na zewnętrzne ograniczenia, pokój narzucany siłą uważają za wartość, obiecują że nie będą ……na własne życie ani kraść. Ale hobes twierdzi że w tym celu musi istnieć aparat przemocy.
POWODY POWSTANIA PAŃSTWA:
Natura ludzka domaga się okiełznania;
Ludzie uświadamiają sobie że bez tych instytucji są bezbronni w stosunku do zewnętrznych ataków;
Potrzeba ochrony przed niesprawiedliwością, jaką silni i możni chcą zastosować w stosunku do słabych i biednych;
Państwo stoi na straży porządku kierując się moralnością;
Państwo jest jedyną instytucją która potrafi powstrzymać ludzi
Bóg jest twórcą mowy, która ma niezwykły charakter; dlatego z szacunkiem należy odnosić się do języka, ale język ma dwoistą naturę, tworzy go Bóg ale człowiek korzysta z tej umiejętności i może to zrobić dobrze lub źle. Główna funkcja języka w państwie to funkcja komunikacyjno – integracyjna. Tam gdzie nie ma języka nie powstania wspólnota ani państwo. Funkcja religii – człowiek nie może być niewierzący bo nie mógłby odpowiedzieć kto stworzył świat. Religia uwalnia od tych pytań, ale ogranicza człowieka.
Kościół w systemie stworzonym przez Hobesa powinien być jedną z instytucji państwa. Nauka i sztuka są bardzo ważnymi elementami. Sztuka pojmowana przez Hobesa i raczej niż Bacon. Sztuka to sfera kreatywnej działalności człowieka, wszelka umiejętność tworzenia jest sztuką.
JOHN LOCK – 1632 – 1704
Nawiązuje do Francesco Bacona , najważniejsze kulturologiczne dzieło to „List o tolerancji” 1685, „Esej o zasadach rozumienia ludzkiego” 1690, „Kilka myśli na temat edukacji”.
Lock interesuje się mechanizmem powstawania kultury, jakie funkcje pełni w społeczeństwie nauka, język, sztuka, prawo, w kształtowaniu człowieka jako istoty społecznej. U Locka nie ma wojny wszystkich przeciw wszystkim. Wg. Locka ludzie w pierwotnym stanie byli dla siebie mili bo było ich mało. Własność prywatna istniała od początku. Społeczeństwo kieruje się zasadą sprawiedliwości, równości. Stosunki regulują obyczaje i religia, ale nie prawo. początek rozpowszechniającej się agresji wiąże się z powstaniem instytucji władzy, dominacji jednych nad drugimi. Stan wojny wszystkich ze wszystkimi pojawia się wtedy i tez wtedy powstaje myśl o powołaniu państwa. Państwo powstaje z woli i w wyniku działania ludzi. Państwo jest formą kultury i rezultatem umowy społecznej. Kultura nie jest dana odgórnie ale jest tworzona przez ludzi w działaniu praktycznym (tak jak Bacon). Religia nie jest częścią kultury ale jest częścią państwa. Wiara to przejaw twórczej siły bożej. Nie można jej objaśnić materialnymi praktycznymi metodami. Język pochodzi od boga, Bóg obdarzył człowieka zdolnością do artykułowania. Słowo wiąże się bezpośrednio z wrażeniami zmysłowymi. Jednostka mająca zmysł działania praktycznego umie panować nad emocjami; „TABULA RASA” człowiek to pewna potencjalność.
WIEK XVIII
„NOWA NAUKA” Giambatista Vico 1668- 1744, to traktat gdzie Vico proponuje nową zasadę periodyzacji historii, dzieli ją na 3 okresy, wieki:
Bogów
Bohaterów
Ludzi
Odpowiadają im 3 różne systemy moralne, języki, sądy:
1.) religijne podstawy, moralność oparta na ideale cnoty, prawo to reguluje wynikające z przeświadczenia, że wszystko zależy od Boga;
2.) typ moralny, pedantyzm i gniewliwość, prawo nie jest ograniczone ani przez realność ani przez siłę
3.) moralność odwołuje się do porządku obywatelskiego, uwzględniając zasadę wszystkich ludzi;
Te trzy epoki różnią się metodami obrabiania ziemi, różna jest mentalność i odczuwanie.
Koncept cykliczności kultur:
Ludność ewoluuje zmienia się ku czasom oświecenia złagodzonym przez rozum. To nie jest proces jednokierunkowy, to cykl. Kiedy ludność osiągnie etap złagodzenia obyczaju znów upada. Może być nieskończona ilość cykli. Upadek i odrodzenie się nieuchronne. Jest związek między religią, moralnością, prawem, sposobem myślenia. Te zasady przekładają się na typy polityczne, ekonomicznej organizacji społeczeństwa.
Ważna jest mitologia. Uczynił ją przedmiotem analizy naukowej. Mit to sposób osiągnięcia pewnej wiedzy, człowiek próbuje poznać rzeczywistość, która trwała u wielu Bogów. W mitach odzwierciedlony jest charakter narodu, mentalność.
Jedność człowieka, historii, kultury. Pełnię społeczeństwa można zyskać działając w historii. Celem kultury hist. Jest zachowanie gatunku ludzkiego, ………i form ducha ludzkiego. Próbował udowodnić że nauka i sztuka to produkt i siła napędowa historii. Wg. Vico do tej pory nie doceniono w myśli kultury uczucia i wyobraźni. Są tak samo ważne jak rozum. To dzięki nim powstaje historii – ale kieruje się impulsami emocjonalnymi.
VICTOR RIGUETTI MORABEAU 1715 – 1789
Rozpowszechnił pojęcie cywilizacji, „Przyjaciel ludzi” 1756, znany jest jako myśliciel ekonomiczny. Posłużył się jako pierwszy terminem cywilizacja. Cywilizacja powstaje gdy tworzy się system społeczny wykluczający agresję i dzikie obyczaje, gdy kształtuje się system społ. Oparty na ucywilizowanych zasadach. Wiąże się to z rozwiązaniami rel, struk, gosp, handl, pieniężnego obrotu. Religia jest czynnikiem cywilizacjo twórczym, przykładem jest Francja.
JEAN JACUB ROUSSEAU 1712 – 1788, „Rozprawa o naukach i sztukach” 1750, „Jakiś esej na konkurs w Dijon”, „Emil czyli o wychowaniu” 1762, „Próba o pochodzeniu języka oraz o melodii i muzyce” 1762. Był krytykiem cywilizacji i miasta, głosi zasadę naturalnej równości wszystkich ludzi. Człowiek jest z natury dobry, ale robi się zły ponieważ jest wtłaczany w sztuczne systemy. Człowiek jest dobry dopóki jest blisko natury. Dzikus, barbarzyństwo, dziecko mają naturalną dobroć. Zagorzały krytyk cywilizacji Zach – europ, (francuskiej), przeciwstawia się poglądom wywyższającym kulturę francuską, uważa że narody kult. Są zepsute moralnie. Rozwój nauki doprowadził do zepsucia obyczajów, nauka negatywnie wpływa na stan umysłu, doprowadziła do upadku Konstantynopola, „Kto mnoży wiedzę, mnoży cierpienie”. Podobnie negatywny stosunek do sztuki, szczególnie krytykuje teatr, sztuka zaspokaja potrzeby bogaczy. Główny powód niedostatków to społ. Nierówności ludzi i leżąca u jej postaw własność prywatna.
